Presja regulacji, rosnące koszty energii oraz oczekiwania partnerów biznesowych wymuszają na branży logistycznej wdrażanie rozwiązań zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju (ang. Sustainable Development). Jednym z ważniejszych obszarów tych zmian jest logistyka magazynowa. Przyjrzyjmy się zatem temu, jak współczesna technologia wspiera zrównoważony rozwój w logistyce.
Zrównoważony rozwój w logistyce – dlaczego to ważne?
Koncepcja zrównoważonego rozwoju (trwałego rozwoju, ekorozwoju) dziś postrzegana jest głównie w kontekście działań proekologicznych, choć jej pierwotne znaczenie jest znacznie szersze. Zakłada ona stworzenie takiego model rozwoju gospodarczego, który zaspokaja dzisiejsze potrzeby społeczeństwa, ale jednocześnie nie ogranicza możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania ich własnych potrzeb. W swoich pryncypiach, idea posiada liczne punkty styczne ze społeczną odpowiedzialnością biznesu (CSR).
Trwały rozwój opiera się na dwóch filarach. Pierwszy z nich to właściwe zrozumienie i hierarchizacja potrzeb społecznych – ze szczególnym uwzględnieniem tych najbardziej podstawowych, które powinny być traktowane priorytetowo. Drugi filar to świadomość naturalnych ograniczeń środowiskowych – zarówno tych wynikających z obecnego poziomu rozwoju technologicznego, jak i tych związanych ze sposobem organizacji społeczeństwa. Co istotne, w swoich założeniach koncepcja nie zakłada rewolucyjnej zmiany systemu gospodarczego. Zamiast tego stanowi uzupełnienie zasad gospodarki rynkowej.
W branży logistycznej to właśnie aspekt środowiskowy Sustainable Development wysuwa się dziś na pierwszy plan. Do najważniejszych czynników wpływających na prośrodowiskowe działania w sektorze należy presja prawna. Od dekad wprowadzane są kolejne regulacje dotyczące ekologii w transporcie i logistyce, począwszy od norm emisji spalin, aż po najnowsze przepisy w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Corporate Sustainability Reporting Directive nakłada na duże przedsiębiorstwa obowiązek szczegółowego raportowania wpływu na środowisko. Pakiet „Fit for 55″ wyznacza ambitne cele redukcji emisji gazów cieplarnianych. Realia wielu rozporządzeń tworzą zatem aktualne środowisko funkcjonowania branży.
Presja bywa jednak również oddolna. Transformację w stronę zrównoważonego rozwoju przyspieszają także zmieniające się oczekiwania partnerów biznesowych. Wiele międzynarodowych korporacji wymaga od swoich dostawców usług logistycznych spełnienia rygorystycznych standardów dotyczących realizacji celów ESG (Environmental, Social, and Governance). Zrównoważony rozwój, oprócz budowania „zielonego” wizerunku, staje się również wymogiem prowadzenia działalności na globalnym rynku.
Magazyn jako element zrównoważonego łańcucha dostaw
Nowoczesne obiekty magazynowe stanowią jeden z ważniejszych punktów w strategiach ekorozwoju. U podstaw tej transformacji leży odpowiednie wyposażenie techniczne obiektów. Przykładowo: systemy zarządzania mediami, takie jak SCADA, umożliwiają precyzyjne monitorowanie i optymalizację zużycia energii elektrycznej, gazu czy wody. Rozwiązania w zakresie odzysku ciepła minimalizują straty energii.
Infrastruktura to jednak nie wszystko – duże znaczenie ma również optymalizacja procesów. Efektywne zarządzanie przepływem towarów ogranicza zbędne przemieszczenia i zwiększa wykorzystanie dostępnej przestrzeni magazynowej. Przykładem takiej strategii jest zaawansowany cross-docking. W przypadku niektórych towarów, np. świeżych produktów spożywczych, możliwe jest pominięcie składowania i bezpośrednie przekierowanie ich z dostawy do wysyłki, dzięki inteligentnym algorytmom w systemach zarządzania logistyką magazynową.
Z kolei wdrożenie w magazynie zasad gospodarki obiegu zamkniętego przekłada się na redukcję ilości odpadów i efektywniejsze wykorzystanie materiałów eksploatacyjnych – jak chociażby wszelkiego rodzaju materiałów zabezpieczających. Przykładem może być ponowne wykorzystywanie folii stretch czy kartonów.
Optymalizacja przestrzeni magazynowej a efektywność ekologiczna
Ograniczanie negatywnego wpływu magazynu na środowisko może zacząć się już na etapie jego projektowania. Bardzo istotna jest wtedy szczegółowa analiza planowanych przepływów materiałowych, która pozwala na optymalne rozmieszczenie stref magazynowych i minimalizację dróg transportowych. Dodatkowo wykorzystanie systemów wysokiego składowania czy systemu AS/RS (Automated Storage and Retrieval System) zwiększa efektywność wykorzystania kubatury obiektu. Należy jednak pamiętać, że ich wykorzystanie wiąże się z większym zużyciem energii oraz kosztami środowiskowymi wynikającymi z produkcji i eksploatacji tej infrastruktury.
Warto też wspomnieć o inteligentnych systemach sterowania oświetleniem i klimatyzacją – dostosowują one parametry pracy do rzeczywistego obciążenia poszczególnych stref magazynu. W przypadku oświetlenia, czujniki ruchu i obecności personelu, wykrywają aktywność w poszczególnych alejkach i strefach, a następnie automatycznie regulują natężenie światła. System może więc utrzymywać minimalne oświetlenie w nieużywanych częściach magazynu, zwiększając je do optymalnego poziomu tylko tam, gdzie aktualnie pracują operatorzy.
Automatyzacja i jej wpływ na zrównoważony rozwój
Zachętą do automatyzacji procesów magazynowych najczęściej są kwestie ekonomiczne, ale może na niej skorzystać również środowisko. Autonomiczne wózki AGV czy automatyczne systemy kompletacji zwiększają wydajność pracy, ale także optymalizują wykorzystanie zasobów. Ich systemy sterowania ruchem ograniczają zbędne przejazdy, a algorytmy planowania tras minimalizują zużycie energii.
Istotnym elementem magazynu sprzyjającemu realizacji celów ESG mogą być również systemy magazynowania energii. Rozwiązania te pozwalają na efektywne wykorzystanie prądu pozyskanego z instalacji fotowoltaicznych – niezależnie od tego, czy zasila on później pojazdy elektryczne, systemy automatyki czy inne urządzenia w obiekcie.
Systemy WMS i TMS jako fundament zielonej logistyki
Wdrożenie systemów informatycznych klasy WMS (Warehouse Management System) i TMS (Transport Management System) również może służyć realizacji celów środowiskowych w logistyce. Takie nowoczesne oprogramowanie nie tylko pozwala zarządzać procesami operacyjnymi, ale również dostarcza szczegółowych danych niezbędnych do optymalizacji działań pod kątem wpływu na środowisko.
Cyfryzacja procesów magazynowych dzięki WMS
Współczesny system WMS zapewnia przede wszystkim precyzyjną kontrolę nad przepływem towarów w magazynie. Do ważnych funkcji takiego systemu w kontekście zrównoważonego rozwoju należy kompleksowa optymalizacja procesów wewnątrzmagazynowych. System minimalizuje długość tras transportowych, ogranicza częstotliwość przemieszczania palet i optymalizuje wykorzystanie przestrzeni składowania. Precyzyjne zarządzanie magazynowanym towarem pozwala również uniknąć wysyłek niewłaściwych towarów, zmniejszając ogólny ślad węglowy organizacji.
WMS umożliwia również efektywne zarządzanie partiami produktów i datami ważności. Dzięki implementacji strategii FEFO (First Expired, First Out), magazyny mogą skutecznie minimalizować straty związane z przeterminowaniem produktów.
Ekologia w magazynie może przyjąć różne oblicza. Istotnym elementem systemu WMS jest również moduł zarządzania opakowaniami zwrotnymi (RPS), który umożliwia pełną identyfikację i śledzenie przepływu tych zasobów przez magazyn. System rejestruje ruch opakowań na wszystkich etapach – od przyjęcia, przez składowanie, aż po wysyłkę. Pozwala to na efektywne wykorzystanie opakowań wielokrotnego użytku i redukcję liczby opakowań jednorazowych.
Lepsze planowanie tras i transportu z TMS
Optymalizację procesów logistycznych – a zarazem ograniczenie wpływu na środowisko – wspierać może również system TMS, służący do zarządzania transportem. Jego główną funkcją jest planowanie tras, między innymi również w oparciu o mapy cyfrowe. Pozwala to na efektywne wykorzystanie dostępnej floty. System wyznacza najlepsze trasy uwzględniając nie tylko odległość i czas przejazdu, ale także specyfikę różnych rodzajów transportu, w tym ograniczenia dla pojazdów przewożących towary niebezpieczne (ADR) czy konieczność omijania określonych stref, np. tuneli.
Co szczególnie istotne, TMS wspiera projektowanie optymalnego modelu transportowego dla danej firmy oraz układu dystrybucji. Umożliwia efektywne planowanie tras wahadłowych, uwzględnia lokalizację hubów przeładunkowych oraz zapewnia maksymalne wykorzystanie przestrzeni ładunkowej pojazdów. System pozwala również na konsolidację zamówień – łączenie mniejszych przesyłek w większe zlecenia transportowe.
Przyszłość zrównoważonych magazynów – trendy i innowacje
Rozwój technologii otwiera nowe możliwości w zakresie zrównoważonego zarządzania magazynami. Internet Rzeczy (IoT) umożliwia tworzenie inteligentnych sieci czujników monitorujących parametry środowiskowe i zużycie energii w czasie rzeczywistym. Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe wspierają natomiast optymalizację procesów magazynowych i transportowych, przewidując wzorce zapotrzebowania i automatycznie dostosowując parametry pracy systemów technicznych.
Coraz większe znaczenie zyskują również rozwiązania z zakresu zielonej energii. Magazyny przyszłości mogą być nie tylko konsumentami, ale również producentami energii, integrując systemy fotowoltaiczne z magazynami energii. Trend projektowania obiektów neutralnych węglowo wymusza także poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie materiałów budowlanych i technologii konstrukcyjnych.
Zrównoważony rozwój w logistyce – podsumowanie
Zrównoważony rozwój w logistyce przestał być opcjonalnym dodatkiem do strategii biznesowej – stał się koniecznością warunkującą długoterminowy sukces przedsiębiorstw. Nowoczesne systemy informatyczne, takie jak WMS i TMS, stanowią informatyczny element tej transformacji, który ułatwia firmom osiąganie celów środowiskowych przy jednoczesnej optymalizacji kosztów operacyjnych.
Nie da się ukryć, że z punktu widzenia przedsiębiorstw to ekonomia jest najważniejsza. Inwestycje w zaawansowane rozwiązania, od software’u po hardware, nie tylko wspierają realizację celów środowiskowych, ale także przekładają się na wymierne korzyści biznesowe – od redukcji kosztów energii i zasobów po zwiększenie efektywności operacyjnej.
