Pandemia covid-19 może być punktem zwrotnym w historii łańcuchów dostaw. Przez dekady ich rozwój był oparty głównie na coraz większej komplikacji, rosnącej długości oraz globalizacji. Obecnie przedsiębiorstwa coraz częściej skłaniają się jednak ku ich skracaniu. Dzieje się tak, ponieważ pandemia dobitnie obnażyła ryzyka związane z obecnym kształtem łańcuchów dostaw i strategią just-in-time. Jak skracanie łańcuchów dostaw wpłynie na obraz logistyki?
Reindustrializacja państw rozwiniętych
Coraz większy stopień automatyzacji fabryk sprawia, że koszty pracy nie wpływają już tak silnie na cenę produktu. Dlatego coraz więcej przedsiębiorstw z Europy czy Stanów Zjednoczonych decyduje się na ponowne uruchomienie produkcji w swoich krajach macierzystych. Pozwala to na szybsze dostarczenie klientom produktów i ograniczenie kosztów transportu.
Skrócenie łańcuchów dostaw wspiera również lokalne przedsiębiorstwa. Ogrywa istotną rolę społeczną, zapewniając większe bezpieczeństwo w dostępie do newralgicznych artykułów, w tym żywności.
Ważnym aspektem przemawiąjącym za skracaniem łańcuchów dostaw są także kwestie ekologiczne. Zmniejszenie odległości, na które transportowane są towary, pozwala obniżyć emisję dwutlenku węgla i zanieczyszczeń.
Dark store
Dark store to obiekt, który łączy w sobie cechy sklepu detalicznego i magazynu. Wyglądem przypominają one tradycyjny sklep, ale między regałami zamiast klientów porusza się personel sklepu, który kompletuje zamówienia składane przez klientów oline. Obiekty dark store zlokalizowane są na terenie miast lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Umożliwią dostawę zamówienia w ciągu kilku godzin.
Pandemia covid-19 gwałtownie przyspieszyła wdrażanie koncepcji dark stores w wielu miejscach. Ogromny wzrost zakupów żywności online w początkach pandemii w USA spowodował, że wiele sieci handlowych zdecydowało się na szybką transformację części marketów do tego modelu. Na ten krok zdecydowały się m.in.: Kroger, Stop&Shop czy Whole Foods.
W Polsce jednym z pionierów dark store jest sieć Żabka. W 2020 roku powołała ona specjalny zespół, którego zadaniem jest przygotowanie firmy na uruchomienie tego typu obiektów. Firma planuje, że pierwszymi miastami, gdzie powstaną placówki dark stores będą Warszawa i Poznań.
Ostatnia mila
Skracanie łańcuchów dostaw podnosi znaczenie ich końcowego etapu, tzw. ostatniej mili, czyli inaczej dostawy przesyłki bezpośrednio do klienta końcowego. Problem ostatniej mili jest istotny z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze szacuje się, że etap ten pochłania od 30 do nawet 50% łącznych kosztów wysyłki. Ponadto, to właśnie ten ostatni etap dostawy najsilniej wpływa na poziom satysfakcji odbiorcy.
Dla klientów ważna jest nie tylko szybkość dostawy, ale też możliwość wyboru dogodnego momentu odbioru przesyłki. Planowanie dostaw w ramach ostatniej mili dodatkowo komplikuje fakt, że poszczególne artykuły mogą znacznie różnić się gabarytami i wymaganymi warunkami transportu. Do towarów, które klienci najczęściej zamawiają wraz z dostawą należą książki, multimedia, sprzęt RTV/AGD, odzież oraz produkty spożywcze.
Logistyka ostatniej mili pociąga za sobą wiele wyzwań, do których należą m.in.:
- obsługa dużej liczby zamówień;
- zarządzanie licznymi dostawami o różnym priorytecie oraz wymaganiach (np. temperata);
- sezonowość popytu, intensyfikacja w okresie świąt;
- duża liczba i rozproszenie adresów dostaw.
Wśród działań, jakie można podjąć w celu wsparcia logistyki ostatniej mili można wymienić:
Dobór lokalizacji magazynu
Magazyny zlokalizowane blisko dużych ośrodków miejskich (a więc blisko potencjalnych odbiorców) i zaopatrzone w dobrą infrastrukturę drogową pozwalają radyklanie skrócić czas dostaw. Regały wysokiego składowania i systemy automatyki pozwalają obecnie ograniczyć powierzchnię magazynu. Dzięki temu, ceny gruntu w dobrej lokalizacji nie stanowią już tak dużej bariery dla inwestycji.
Ewaluacja KPI ostatniej mili
Ocena wskaźników efektywności logistyki ostatniej mili pomaga odnaleźć te jej obszary, które wymagają optymalizacji. Przydatne w tym celu są dane gromadzone przez systemy zarządzania transportem (TMS) i zrządzania magazynem (WMS). Do wskaźników charakteryzujących efektywność ostatniej mili należą m.in.:
- stopień wykorzystania samochodów dostawczych;
- odsetek przesyłek zrealizowanych w terminie;
- współczynnik zużycia paliwa;
- długość planowanej trasy w stosunku do faktycznie przejechanych kilometrów;
- liczba przystanków;
- odsetek towarów uszkodzonych podczas transportu;
- koszty dostawy (całkowite i w stosunku do wartości zamówienia);
- liczba reklamacji klientów w stosunku do liczby zamówień.
Skrócenie lead time w magazynie
Skrócenie czasu realizacji operacji magazynowych istotnie przekłada się na sprawność logistyki ostatniej mili. Informatyczny system zarządzania magazynem WMS pozwala zautomatyzować i skrócić czas realizacji takich operacji jak: przyjęcie towaru, wybór miejsca składowania, kontrola stanu magazynowego, inwentaryzacja, kompletacja, obsługa zwrotów towaru.
System WMS może także zapewniać automatyczną komunikację on-line z systemami firm kurierskich. Zapewnia szybki, nieobarczony błędem ludzkim przepływ informacji dotyczący zamówienia, jego statusu i wymagań transportowych.
Tendencja do skracania łańcuchów dostaw wywoła szereg zmian w organizacji przedsiębiorstw i strukturze ich zatrudnienia. Wśród przewidywanych kierunków zmian znajduje się m.in. mniejsze zapotrzebowanie na pracę kasjerów sklepowych i kierowców transportu międzynarodowego. Wzrośnie natomiast rola pracowników magazynu i kurierów.
