W dobie rosnącej presji na optymalizację kosztów, zrównoważony rozwój i cyfryzację łańcucha dostaw, zarządzanie opakowaniami ewoluuje z roli czysto operacyjnej do rangi strategicznego elementu budowania przewagi konkurencyjnej. Efektywna gospodarka opakowaniami, wspierana przez zaawansowane systemy IT, przestaje być wyłącznie kosztem, a staje się źródłem oszczędności i wydajności procesów magazynowych. W niniejszym artykule omówimy kluczowe aspekty zarządzania opakowaniami, ze szczególnym uwzględnieniem roli, jaką w zarządzaniu nimi odgrywają systemy klasy WMS.
Zarządzanie opakowaniami w logistyce – na czym polega? Opis procesu w kilku słowach
Zarządzanie opakowaniami w logistyce to szereg kompleksowych działań, związanych z zapewnieniem bezpiecznego i efektywnego składowania oraz transportu towarów. Obejmuje zarówno cykl projektowania opakowań jak i pełne zarządzanie nimi w procesach logistycznych. Wszystkie elementy tego zarządzania muszą również uwzględniać konieczność minimalizacji kosztów oraz coraz wyższe standardy ochrony środowiska.
Funkcje i klasyfikacja opakowań w ekosystemie magazynowym
Opakowanie w logistyce pełni szereg fundamentalnych funkcji, które wykraczają daleko poza zwykłe zabezpieczenie produktu. Funkcja ochronna zabezpiecza towar przed uszkodzeniami mechanicznymi, warunkami atmosferycznymi i kradzieżą. Opakowanie w magazynie ułatwia składowanie, piętrowanie i przemieszczanie towarów, racjonalizując wykorzystanie przestrzeni. W transporcie z kolei, opakowanie umożliwia bezpieczne i efektywne przemieszczanie towarów, a funkcja informacyjna, realizowana poprzez etykiety i kody, jest nośnikiem kluczowych danych w całym łańcuchu dostaw.
Opakowania klasyfikujemy według różnych kryteriów, jednak z perspektywy magazynu najistotniejszy jest podział na:
- Opakowania jednostkowe: Bezpośrednio otaczające produkt (np. butelka, torebka).
- Opakowania zbiorcze: Grupujące opakowania jednostkowe (np. karton, zgrzewka).
- Opakowania transportowe: Tworzące jednostki ładunkowe do manipulacji i transportu (np. paleta, paletokontener).
Równie ważny jest podział ze względu na cykl życia: na opakowania jednorazowego użytku oraz – kluczowe z perspektywy optymalizacji – opakowania wielorazowe (zwrotne), które stanowią aktywa firmy.
Metody składowania i ewidencji opakowań
Efektywne zarządzanie opakowaniami zaczyna się od ich prawidłowego składowania i ewidencji. W magazynie opakowania puste (zarówno jednorazowe, jak i zwrotne) powinny być składowane w specjalnych strefach lub lokalizacjach, co zapobiega ich zniszczeniu i ułatwia do nich dostęp. Metody składowania zależą od typu opakowania: od blokowego dla palet po regały półkowe dla mniejszych .
Precyzyjna ewidencja opakowań to podstawa ich kontroli. Metody ewidencji mogą obejmować proste rejestry papierowe, arkusze kalkulacyjne, lub w pełni zautomatyzowane rozwiązania wzbogacone np. technologią kodów kreskowych czy RFID, które są integralną częścią nowoczesnych systemów IT.
Kluczowa rola IT w zarządzaniu opakowaniami – perspektywa systemu klasy WMS
Manualne ewidencjonowanie opakowań jest nieefektywne, kosztowne i podatne na błędy. Prawdziwa rewolucja w tym obszarze dokonuje się dzięki systemom informatycznym, a w szczególności systemom zarządzania magazynem (WMS), takim jak Qguar WMS Pro.
System WMS przejmując kontrolę nad obiegiem opakowań, może realizować takie zadania jak np.:
- Automatyzacja ewidencji: Każde opakowanie (paleta, karton, pojemnik) staje się identyfikowalnym nośnikiem w systemie, posiadającym unikalny numer i rejestr historii. Przyjęcia i wydania są rejestrowane automatycznie, np. za pomocą terminali mobilnych, co eliminuje błędy i zapewnia dane w czasie rzeczywistym.
- Zarządzanie opakowaniami zwrotnymi: System WMS prowadzi szczegółowy bilans opakowań dla każdego kontrahenta, śledząc, ile opakowań zostało wydanych, a ile przyjętych. Automatyzuje to procesy rozliczeń i audytów, zapobiegając stratom finansowym wynikającym np. z „ginących” nośników.
- Optymalizacja procesów: Warehouse Managemenet System, znając charakterystykę towarów i opakowań, może sugerować optymalny typ i ilość opakowań potrzebnych do kompletacji konkretnego zamówienia.
- Kontrola jakościowa: System pozwala na ewidencjonowanie stanu opakowań zwrotnych (np. „nowe”, „używane”, „uszkodzone”), co umożliwia zarządzanie ich cyklem życia, planowanie napraw lub utylizacji.
Opakowania zwrotne w gospodarce o obiegu zamkniętym (circular economy)
Zarządzanie opakowaniami zwrotnymi (np. paletami, pojemnikami KLT) to podręcznikowy przykład wdrożenia zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Wielokrotne używanie takich opakowań otwiera drogę do znaczących oszczędności i redukcji negatywnego wpływu na środowisko. W tym modelu kluczowe staje się pojęcie poolingu opakowaniowego, czyli współdzielenia zasobów opakowań przez wielu uczestników łańcucha dostaw. Systemy IT, takie jak Qguar WMS, wspomagają sprawne funkcjonowanie poolingu, zapewniając pełną transparentność i możliwość śledzenia (track & trace) każdego nośnika.
Ramy prawne i środowiskowe zarządzania opakowaniami
Działalność logistyczna podlega szeregowi regulacji prawnych. W Polsce i Unii Europejskiej kluczowe znaczenie ma tzw. dyrektywa opakowaniowa UE oraz implementujące ją ustawy krajowe. Nakładają one na przedsiębiorców wprowadzających opakowania na rynek, obowiązki związane z osiąganiem określonych poziomów odzysku i recyklingu. Firmy są zobowiązane do prowadzenia szczegółowej ewidencji i składania rocznych sprawozdań, co w Polsce jest realizowane m.in. przez system BDO (Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami). Niewypełnienie tych obowiązków grozi wysokimi karami finansowymi. System WMS, dzięki precyzyjnej ewidencji, znacząco ułatwia gromadzenie danych niezbędnych do prawidłowego raportowania.
Automatyzacja i bezpieczeństwo w zarządzaniu opakowaniami
W kontekście Logistyki 4.0, zarządzanie opakowaniami w coraz większym stopniu obejmuje również automatykę magazynową. System WMS steruje pracą owijarek, etykieciarek czy systemów transportu wewnętrznego, zapewniając płynny przepływ opakowań i towarów.
Nie można również zapominać o aspekcie bezpieczeństwa – prawidłowo dobrane i nieuszkodzone opakowanie jest kluczowe dla stabilności jednostek ładunkowych, co bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo pracy w magazynie (BHP).
Optymalizacja kosztów opakowań dzięki WMS
Systemy klasy WMS, które pełnią kluczową rolę w zarządzaniu opakowaniami zwrotnymi w magazynie, są podstawowym narzędziem, które w procesach magazynowych, pozwala na znaczącą redukcję kosztów. Utrzymywanie właściwych stanów magazynowych opakowań, dobór odpowiednich typów i rozmiarów do wielkości wysyłek czy wspomaganie produkcji niektórych opakowań dopiero w momencie ich zapotrzebowania, to jedne z przykładów efektywniejszego finansowo podejścia do kosztów opakowań. Zarządzanie opakowaniami zwrotnymi to kolejny poziom zaawansowanego zarządzania kapitałem zamrożonym w opakowaniach. Systemy klasy WMS odgrywają w tym zakresie bardzo ważną rolę.
Zarządzanie opakowaniami a nowoczesna logistyka – podsumowanie
Strategiczne podejście do zarządzania opakowaniami, oparte na trzech filarach – zoptymalizowanych procesach, świadomości ekologicznej i zaawansowanej technologii IT – jest dziś koniecznością. Systemy klasy WMS, takie jak te oferowane przez Quantum software, stanowią cyfrowy fundament tej transformacji. Umożliwiają one znaczące obniżenie kosztów zarządzania opakowaniami przy jednoczesnej optymalizacji procesów i zwiększeniu wydajności operacyjnej. Stosując nowoczesne rozwiązania informatyczne, opakowaniami można zarządzać znacznie efektywniej, a ich koszty precyzyjnie monitorować.
