Planowanie produkcji łączy wszystkie działania niezbędne do zapewnienia terminowej i wysokiej jakości produkcji. Pomiar efektywności tych działań pomaga producentom poprawić efektywność operacyjną i zapewnić lepszą rentowność.
Czym są kluczowe wskaźniki efektywności (KPI) planowania produkcji?
Kluczowe wskaźniki efektywności planowania produkcji dostarczają informacji na temat efektywności procesów produkcyjnych związanych z planowaniem i harmonogramowaniem. Planowanie produkcji to podzbiór zarządzania produkcją, który obejmuje typy procesów niezbędnych do zapewnienia terminowej i efektywnej realizacji działań produkcyjnych. Należą do nich takie elementy, jak prognozowanie produkcji, zarządzanie listą materiałów, układy i marszruty produkcyjne, planowanie zapotrzebowania materiałowego, planowanie zdolności produkcyjnych i wiele innych.
Monitorowanie wskaźników planowania produkcji pomaga identyfikować nieefektywne obszary, tak aby szybko reagować na wąskie gardła, zapobiegać nadmiernym przestojom i wykrywać spadki jakości. Konsekwentne monitorowanie KPI dostarcza dodatkowych informacji, ujawniając trendy i ukryte wzorce w czasie. Podsumowując, kontrola produkcji oparta na śledzonych wskaźnikach KPI pomaga menedżerom efektywniej alokować zasoby oraz utrzymywać przewidywalność i rentowność produkcji.
Przy ograniczonych zasobach siły roboczej, materiałów i sprzętu, optymalne wykorzystanie zasobów staje się coraz ważniejsze. Śledzenie odpowiednich wskaźników KPI może zadecydować o tym, czy firma będzie działać reaktywnie, czy też będzie działać w oparciu o dane.
Poniżej zebraliśmy najważniejsze wskaźniki planowania produkcji, które pomagają w skalowaniu działalności wytwórczej i dystrybucyjnej. Przyjrzyjmy się im bliżej.
Wskaźniki zdolności produkcyjnych i wykorzystania zasobów
Twoja zdolność do efektywnego wykorzystania dostępnych mocy produkcyjnych i zasobów stanowi podstawę wydajnej produkcji. Te wskaźniki KPI śledzą, jak dobrze wykorzystywane są Twoje maszyny, siła robocza i obiekty.
Wykorzystanie mocy produkcyjnych
Wykorzystanie mocy produkcyjnych mierzy procent wykorzystania mocy produkcyjnych linii produkcyjnej lub zakładu produkcyjnego w stosunku do jego maksymalnej potencjalnej wydajności w danym okresie. Wysoki wskaźnik wykorzystania mocy produkcyjnych oznacza po prostu, że zasoby są optymalnie wykorzystywane, natomiast niski wskaźnik wskazuje na niedostateczne wykorzystanie lub nadmiar mocy produkcyjnych.
Wykorzystanie mocy produkcyjnych = (Rzeczywista produkcja ÷ Maksymalna możliwa produkcja) × 100
Znaczenie biznesowe: Ten wskaźnik KPI pomaga producentom zrozumieć, czy w pełni wykorzystują istniejący sprzęt i infrastrukturę. Identyfikacja niewykorzystanych mocy produkcyjnych może pomóc w opracowaniu strategii zwiększania popytu lub optymalizacji harmonogramów produkcji w celu wypełnienia przestojów. Może również wskazywać na niepotrzebne nakłady inwestycyjne na nowy sprzęt. Z drugiej strony, stale wysokie wykorzystanie (bliskie 100%) może wskazywać na potrzebę planowania ekspansji.
Wykorzystanie maszyn
Wykorzystanie maszyn jest podobne do wykorzystania mocy produkcyjnych, ale dotyczy konkretnej maszyny. Mierzy, jak często dana maszyna lub urządzenie jest aktywnie użytkowane w zaplanowanym czasie pracy. Koncentruje się na poszczególnych zasobach, podkreślając ich wpływ na ogólną wydajność operacyjną.
Wykorzystanie maszyny = (Czas pracy maszyny ÷ Dostępny czas maszyny) × 100
Znaczenie dla biznesu: Wykorzystanie maszyn może mieć kluczowe znaczenie dla MŚP, ponieważ uwidacznia nieefektywność na poziomie maszyn. Niskie wartości mogą wskazywać na szereg problemów, takich jak częste awarie, zbyt długi czas przezbrajania, brak materiałów lub niedostępność operatora. Wykorzystaj te dane do ustalania priorytetów harmonogramów konserwacji, optymalizacji procedur przezbrajania lub poprawy przepływu materiałów, aby zwiększyć zwrot z inwestycji w aktywa.
Przepustowość
Przepustowość to tempo, w jakim w procesie produkcyjnym lub całym zakładzie produkowane są jednostki bezbłędne w danym okresie. Jest to bezpośrednia miara wydajności systemu produkcyjnego. W połączeniu z kontrolą jakości, wskaźnik ten staje się wskaźnikiem wydajności pierwszego przejścia, który omówimy poniżej.
Przepustowość = Liczba wyprodukowanych dobrych jednostek ÷ Okres czasu
Znaczenie dla biznesu: Przepustowość to bezpośredni wskaźnik produktywności, który pozwala szybko zidentyfikować nagłe zakłócenia na linii produkcyjnej, takie jak problem z dostępnością materiałów, a długoterminowy monitoring pozwala wykryć wąskie gardła i inne spadki wydajności na liniach produkcyjnych. Po odwróceniu, wskaźnik zwraca czas potrzebny na wykonanie jednego elementu.
Przestoje w produkcji
Przestoje produkcyjne to całkowity czas, w którym maszyna, linia produkcyjna lub system produkcyjny jest nieczynny. Przestój może wystąpić z wielu powodów, od awarii sprzętu po zmiany ustawień i konserwację. Klasyfikuje się go jako planowany (np. planowana konserwacja i przezbrojenia) lub nieplanowany (np. awaria sprzętu, niedobory materiałów itp.).
Przestój w produkcji = Całkowity dostępny czas – Całkowity czas operacyjny
Znaczenie biznesowe: Minimalizacja przestojów ma kluczowe znaczenie dla przedsiębiorstw produkcyjnych, ponieważ nieoczekiwane przestoje zakłócają harmonogramy produkcji, zagrażają dostawom i wpływają na rentowność. Śledzenie i analiza danych dotyczących przestojów może pomóc w identyfikacji pierwotnych przyczyn przerw w produkcji, zwłaszcza gdy przyczyny przestojów są rejestrowane, a także we wdrażaniu konserwacji zapobiegawczej, optymalizacji zapasów serwisowych lub ulepszeniu szkoleń operatorów w celu zminimalizowania przyszłych zakłóceń.
Metryki planowania i prognozowania
Wskaźniki KPI planowania i prognozowania dostarczają informacji o tym, jak dobrze plany produkcji są zgodne z rzeczywistą produkcją i jak dokładnie prognozowany jest popyt. Ich śledzenie przyczynia się do terminowej realizacji zamówień, dokładności ofert i alokacji zasobów.
Czas realizacji zamówienia i dostawy do klienta
Czas realizacji zamówienia jest kluczowym wskaźnikiem dla każdego producenta. Jest to całkowity czas potrzebny na przetransportowanie produktu od rozpoczęcia procesu produkcyjnego (np. dostarczenia surowca lub otrzymania zamówienia) do jego ukończenia i gotowości do wysyłki. Czas realizacji zamówienia klienta to całkowity czas od złożenia zamówienia przez klienta do otrzymania gotowego produktu. Obejmuje on czas przetwarzania zamówienia, produkcji i dostawy.
Czas realizacji produkcji = Data zakończenia produkcji – Data rozpoczęcia produkcji
Czas realizacji zamówienia = Data dostawy – Data złożenia zamówienia
Znaczenie dla biznesu: Znajomość czasu realizacji produkcji pozwala na dokładniejszą wycenę, a jego stałe śledzenie może pomóc w wykrywaniu problemów wydłużających czas produkcji, takich jak długie kolejki, powolne etapy przetwarzania lub opóźnienia materiałów.
Monitorowanie czasu realizacji zamówień jest opłacalne, ponieważ krótsze terminy realizacji zamówień bezpośrednio wpływają na zadowolenie klienta i reakcję na rynek. Może to dać pewność, że można przyjmować pilniejsze zamówienia i skuteczniej konkurować z większymi firmami.
Dokładność prognozy
Prognozowanie mierzy, jak bardzo rzeczywisty popyt lub produkcja odpowiadają przewidywanemu popytowi lub wielkości produkcji. Innymi słowy, wskaźnik ten ocenia wiarygodność prognoz sprzedaży i produkcji.
Dokładność prognozy = (1 – | Prognoza – Rzeczywista | ÷ Rzeczywista) × 100
Błąd prognozy = | Rzeczywisty – Prognoza | ÷ Rzeczywisty) × 100
Znaczenie biznesowe: Dokładne prognozowanie popytu ma kluczowe znaczenie dla optymalnego planowania produkcji, zarządzania zapasami i alokacji zasobów, niezależnie od tego, czy produkujesz na zapas, czy na zamówienie. Niewłaściwe prognozowanie może prowadzić do nadmiernych zapasów, które wiążą kapitał i generują dodatkowe koszty utrzymania, lub do wyczerpania zapasów, co skutkuje utratą sprzedaży i niezadowoleniem klientów. Dla mniejszych firm z ograniczonym buforem finansowym minimalizacja tych ryzyk poprzez lepszą dokładność prognozowania ma kluczowe znaczenie dla utrzymania rentowności, zapobiegania marnotrawstwu i optymalizacji zakupów.
Wskaźnik braków magazynowych (wyczerpania zapasów)
Wskaźnik braków magazynowych mierzy częstotliwość opóźnień w produkcji lub sprzedaży z powodu niewystarczających zapasów. Odzwierciedla on skuteczność planowania popytu i działań związanych z zarządzaniem zapasami i powinien…
Wskaźnik braków magazynowych = (Liczba zdarzeń braków magazynowych ÷ Łączna liczba zamówień klientów lub cykli produkcyjnych) × 100
Znaczenie biznesowe: Niski wskaźnik braków magazynowych oznacza przewidywalny przepływ produkcji i niezawodną realizację dostaw. Dobra kontrola zapasów jest priorytetem dla małych firm z ograniczonym kapitałem obrotowym – należy działać, zanim braki zakłócą produkcję lub zobowiązania wobec klientów. Monitorowanie wskaźnika braków magazynowych pomaga zidentyfikować słabe punkty w prognozowaniu popytu, niezawodności dostawców i planowaniu materiałowym.
Wskaźniki związane z kosztami
Metryki kosztów usprawniają planowanie produkcji, pokazując, jak efektywnie wykorzystywane są zasoby i gdzie w poszczególnych operacjach następuje strata lub zysk pieniędzy.
Wskaźnik rotacji zapasów
Wskaźnik rotacji zapasów mierzy częstotliwość sprzedaży i wymiany zapasów w danym okresie. Zapewnia on prosty, ale skuteczny sposób ilościowego określenia efektywności zapasów w stosunku do sprzedaży. Wyższy wskaźnik zazwyczaj sugeruje, że mniej kapitału jest zamrożone w zapasach, a niski może wskazywać na słabe wyniki sprzedaży lub problemy z zarządzaniem zapasami. Oblicza się go, dzieląc koszt sprzedanych towarów przez średni zapas w danym okresie.
Wskaźnik rotacji zapasów = Koszt sprzedanych towarów ÷ Średnia wartość zapasów
Znaczenie dla biznesu: Monitorowanie rotacji zapasów pomaga małym firmom zrównoważyć przepływy pieniężne, pokazując, czy poziom zapasów jest zgodny z produkcją i sprzedażą. Wyższe wartości zazwyczaj korelują ze zdrową sytuacją finansową, ale unikanie skrajności jest korzystne z obu stron. Bardzo niski wskaźnik rotacji jest wiarygodnym wskaźnikiem nadmiaru zapasów i ryzyka przestarzałości, podczas gdy bardzo wysoki sugeruje niedobór zapasów i związane z tym ryzyko wyczerpania zapasów. To sprawia, że wskaźnik ITR jest jednym z najskuteczniejszych wskaźników KPI, zapewniających firmom wystarczającą ilość materiałów, aby zaspokoić popyt bez ponoszenia nadmiernych kosztów.
Koszt jednostkowy
Koszt jednostkowy to całkowity koszt poniesiony na wytworzenie jednej jednostki produktu. Można go porównać do przerobu, ale w dolarach. Wskaźnik ten wykorzystuje wskaźnik KPI całkowitych kosztów produkcji , uwzględniając zarówno koszty bezpośrednie (materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia), jak i pośrednie (narzuty produkcyjne) produkcji. Jest to podstawowy wskaźnik KPI do ustalania cen, analizy rentowności i kontroli kosztów.
Koszt jednostkowy = (Całkowity koszt wytworzenia ÷ Łączna liczba wyprodukowanych jednostek)
Znaczenie dla biznesu: Koszt jednostkowy stanowi prostą, ale dokładną podstawę do kształtowania strategii cenowej. W przypadku małych producentów nawet niewielkie wahania kosztów mogą znacząco wpłynąć na marże, dlatego stałe monitorowanie tego wskaźnika pomaga zapewnić stałą rentowność. Jest on również pomocny w identyfikowaniu możliwości redukcji kosztów i stanowi skuteczny punkt odniesienia do oceny efektywności nowych procesów produkcyjnych lub zmian dostawców.
Koszt utylizacji i przeróbek
Ten wskaźnik kosztów jakości odzwierciedla straty finansowe poniesione z powodu wadliwych produktów, które muszą zostać wyrzucone (utylizacja) lub wymagają dodatkowej obróbki, aby spełnić standardy jakości (przeróbka). Koszty te obejmują materiały, robociznę i koszty ogólne związane z produktami zmarnowanymi lub naprawionymi. Łącznie koszt złomu i przeróbki odzwierciedla finansowy wpływ nieefektywności w zakresie materiałów, procesów roboczych i kontroli jakości.
Koszt utylizacji = Ilość utylizowanych jednostek × Koszt na jednostkę (do punktu utylizacji)
Koszt przeróbki = Ilość przerobionych jednostek × Koszt przeróbki na jednostkę
Znaczenie biznesowe: Utylizacja i przeróbki wpływają na rentowność, zwiększając koszt jednostkowy oraz marnują czas i materiały. Monitorowanie tego wskaźnika KPI pomaga zidentyfikować konkretne etapy produkcji, maszyny lub procesy, w których wady występują częściej.
Metryki jakości
Jakość to kolejny kluczowy obszar w produkcji, w którym śledzenie wskaźników odgrywa kluczową rolę. Chociaż zapewnienie jakości to odrębna dziedzina, wiele wskaźników KPI związanych z jakością ma również bezpośredni wpływ na planowanie produkcji i doskonalenie procesów.
Pierwsze przejście
Wydajność pierwszego przejścia (FPY) mierzy odsetek jednostek wyprodukowanych prawidłowo i spełniających wszystkie specyfikacje jakościowe już za pierwszym razem, gdy przechodzą przez proces produkcyjny lub konkretny śledzony etap, bez konieczności przeróbek, złomowania ani ponownego testowania. Ten wskaźnik KPI, nazywany również jakością pierwszego przejścia, bezpośrednio wskazuje jakość procesu już na początku.
Wydajność pierwszego przejścia = (Liczba jednostek, które przeszły kontrolę jakości przy pierwszej próbie ÷ Łączna liczba wyprodukowanych jednostek) × 100
Znaczenie dla biznesu: FPY to kolejny absolutnie kluczowy wskaźnik efektywności dla firm produkcyjnych, ponieważ minimalizacja strat i maksymalizacja przepustowości przy jednoczesnym zachowaniu jakości to praktycznie warunek konieczny sukcesu w obliczu ograniczeń zasobów i ograniczonej zdolności produkcyjnej. FPY bezpośrednio przyczynia się do obniżenia kosztu jednostkowego i skrócenia czasu realizacji produkcji, pomagając wyeliminować powtarzające się prace.
Wskaźnik braków
Wskaźnik ten jest rozszerzeniem wskaźnika KPI dotyczącego wskaźnika defektów, który śledzi liczbę problemów jakościowych w cyklach produkcyjnych. Śledzi on jednostki w produkcji, które nie tylko nie spełniają standardów jakości, ale muszą zostać całkowicie odrzucone. W związku z tym wskaźnik braków koncentruje się nie tyle na jakości produktu, co na dokładności procesu, wskazując na marnotrawstwo i nieefektywność na wszystkich liniach produkcyjnych.
Wskaźnik braków = (Liczba utylizowanych jednostek ÷ Łączna liczba wyprodukowanych jednostek) × 100
Znaczenie dla biznesu: Wskaźnik odpadów dostarcza cennych informacji na temat marnotrawstwa materiałów i nieefektywności procesów. Dla małych producentów redukcja ilości odpadów bezpośrednio poprawia rentowność i wykorzystanie zasobów. Monitorowanie go w czasie pomaga identyfikować powtarzające się problemy z jakością i podejmować niezbędne działania naprawcze, takie jak udoskonalanie procesów, szkolenie operatorów czy ponowna kalibracja sprzętu przed wystąpieniem nowych strat.
Terminowość dostaw
Wskaźnik terminowych dostaw (OTD) mierzy odsetek zamówień dostarczonych klientom w obiecanym lub zaplanowanym terminie dostawy. Innymi słowy, mierzy on terminowość dostaw producenta, odzwierciedlając również, jak skutecznie produkcja, harmonogram i logistyka są dostosowane do realizacji zobowiązań wobec klientów.
Wskaźnik terminowej dostawy = (Liczba zamówień dostarczonych na czas ÷ Łączna liczba dostarczonych zamówień) × 100
Znaczenie biznesowe: Terminowość to jeden z głównych wskaźników oceny zdolności firmy do zaspokojenia popytu. Dla MŚP utrzymanie wysokiego OTD jest szczególnie istotne, ponieważ każde zamówienie i każdy klient mają większą wagę niż w przypadku większych firm. Opóźnienia i wynikające z nich niezadowolenie prowadzą do problemów z reputacją, utraty stałych klientów, a nawet potencjalnych kar umownych w umowach.
Wskaźnik zamówień modelowych (Perfect Order Rate)
Podsumowując listę kluczowych wskaźników efektywności planowania produkcji, wskaźnik zamówień modelowych mierzy odsetek zamówień dostarczonych klientom w sposób idealny, czyli na czas, w całości (wszystkie pozycje), dokładnie (prawidłowe pozycje i ilości), bez uszkodzeń i z poprawną dokumentacją. Jest to kompleksowy miernik realizacji zamówień, a tym samym wskaźnik jakości procesu planowania produkcji.
Wskaźnik idealnego zamówienia można mierzyć na dwa sposoby – za pomocą poszczególnych wskaźników lub według liczby:
- Wskaźnik zamówień modelowych = (Terminowa dostawa %) x (Kompletne zamówienia %) x (Zamówienia bez uszkodzeń %) x (Dokładna dokumentacja %) x 100
- Wskaźnik zamówień modelowych = (Liczba zamówień bez błędów ÷ Łączna liczba zamówień) × 100
Znaczenie biznesowe: Idealny wskaźnik zamówień to holistyczna miara ogólnego doświadczenia klienta. Dla przedsiębiorstw konsekwentna realizacja zamówień bez błędów ma kluczowe znaczenie dla budowania relacji z klientami i zwiększania liczby powtarzalnych zamówień. Zapewniając kompleksowy obraz ogólnej wydajności operacyjnej z perspektywy klienta, idealny wskaźnik zamówień pozwala małym producentom identyfikować i rozwiązywać problemy systemowe w ich działalności produkcyjnej.
Łatwe śledzenie KPI dzięki oprogramowaniu produkcyjnemu
Nowoczesne oprogramowanie do planowania produkcji zapewnia wgląd w czasie rzeczywistym w cały proces powstawania artykułu, śledzenie materiałów i zleceń, harmonogramowanie produkcji, kontrolę jakości i wiele innych. W przeciwieństwie do przepływów pracy opartych na arkuszach kalkulacyjnych, te zunifikowane systemy monitorują obciążenia i wydajność.
Zintegrowane systemy zarządzania produkcją oferują wbudowane panele KPI i raporty, które pomagają wizualizować wydajność produkcji i wskaźniki zapasów. Pozwalają one menedżerom na bieżąco śledzić kluczowe wskaźniki, takie jak wykorzystanie mocy produkcyjnych czy czasy realizacji, jednocześnie analizując strategiczne cele biznesowe.
